Art cıllada caş tölübüz tamırların izley, teren sagışlaga ketgendile. Karaçaylı bolgannı kuru da hars bla tepsev bolmaganın sezgença körünedile. Tav tilge es bölüb, bagalatıp ürenirge söleşirge izlegenleri açık körünedi. Ullu adamlarına soruvla sorub kitabla okub, tarihibizni adamlarını, algın caşagan cerleribizni suratlarına karab birbirlerine hapar aytıb küreşedile. Ullulanı canında söleşgen sagatda “Alkın tilibiz alay tav tilge burulub kalalmaydı” dey cunçugan da etedile. Alay bolsada erigib koyub olturmay kadalıb küreşgenleri barıbıznı da ullu kuvançıdı.
ULAN CİGİT BOLMAZ, CIGILIB BURNUN URMASA
Kuvatlanı Metin Güçlü
Art cıllada caş tölübüz tamırların izley, teren sagışlaga ketgendile. Karaçaylı bolgannı kuru da hars bla tepsev bolmaganın sezgença körünedile. Tav tilge es bölüb, bagalatıp ürenirge söleşirge izlegenleri açık körünedi. Ullu adamlarına soruvla sorub kitabla okub, tarihibizni adamlarını, algın caşagan cerleribizni suratlarına karab birbirlerine hapar aytıb küreşedile. Ullulanı canında söleşgen sagatda “Alkın tilibiz alay tav tilge burulub kalalmaydı” dey cunçugan da etedile. Alay bolsada erigib koyub olturmay kadalıb küreşgenleri barıbıznı da ullu kuvançıdı. Milletibizni kesini izley ne bolup ne bolmaganın ürenirge dıgalas etgenleri cürekleribizni köllendirirçadı. Nasıbsızlık, nasıbı bolgan milletibizni bir cerde caşarga koymay savlay duniyaga çaçhandı. Adam sanı da az bolub başha milletleni içinde caşarga zorlanıp, sınamagan kıyınlıgı da kalmagandı. Ol sebepten milletibizge bek kıyındı tilni tuthan, adetni caşathan kültürnü koruvlagan.
Ata curtdan çaçılganlı cüz cıldan artık boladı ança cılnı adetni, namısnı, tilni unutmay, kurutmay ma bu künlege cetdik, ol bizge ullu kuvançdı. Alay bolsa da art cıllada duniyada türlenüv asırı köbden köb bola baradı. Kayda bolsada tölevsiz caşav cokdu. Duniya malga esibizni bölsek da anı bla birgeley tilibizni adetibizni kültürübüznü cürütürge tıygıç cokdu. Bütev duniyaga çaçılıb turgan çuvutlu (Yahudi) millet birbir sıyların költürüb birbirlerine boluşluk etip işlegende etip bayda bolub bir cerge cıyılır muratla etib millet bolub caşaydıla. Küreşe küreşe barsañ ne da bola baradı.
Birbiribizni taşada sökgenni, birbirbizni artından allından bediş etgenni koyub algın zamandaça bir millet bolganıbıznı aynı tilni söleşgenibizni aynı Allahha aynı paygambarga iynanganıbıznı aynı toylada tepseb aynı toylada ejüv etgenibizni aynı hıçınlanı aşab aynı ayranlanı içgenleribizni esge tüşürüb bibiribizge cılı közle karasak Karaçaynı atı bütev duniyaga aytıllık bolur edi.
Ata curtdan köçüb kelgen ata-babalarıbıznı zamanında elibizni, adamlarıbıznı, atı da, caşavu da, adeti namısı da, Ankara şaharga deri aytılıb, Başbakanla, Cumhurbaşkanla, adamlarıbıznı da, elbizni da, atı bla tanıb, ullu şohluk cürütüb, birbirlerin tansıklay caşagandıla. Közüvüne birbirlerine bara kele turgandıla. Bu zatla suratlada belgili bolub turadıla.
Endilede, nek bılay bolgandı; adamlarıbıznı, elibizni bılay bagalatıp, Kavkazdan kelgen künübüzden beri milletibizge sıy berib, cer da berib, üyle da işleb açha bla da boluşluk etib keslerin nek kıynab küreşgendile deb sagış eteme da; kertisi da alay bolurga kerekdi deyme. Ata-babalarıbız kesleri bolub çaşagan edile. Ala, Karaçaynı adeti namısı bla taza cürekle bolub keslerine berilgen cerleni ana curt etib Türk kralga davlaşgan duşmañña, cavga, asker bolub uruşha kazavatha mıçımay çaphandıla. Köb gazile, köb şehitle bergendile. Birinçi dünya uruşda askerden sora, atnı, arbanı, kiyimni (lojistikni) tögerek elleden em köbünü ata-babalarıbız bergendile. Bıla belgili cazılıb turgan zatladıla.
Tüzlükden başha zatha keslerin horlatmay birbirlerine katı cabışıb caşagandıla. Anı bla sıy tabıb, cer tutup, curt etib, mal cıyıb, bay bolub da aytılgan edile. Sıylı Allah cathan cerlerin candet etsin.
Biz aladan tuvganla bolub ne etebiz, kalay caşaybız. Alanı bizge koyub ketgen amanatların kalay saklaybız ?
Saklaybız mı !?
Barın da coya mı turabız ?
Ogese, “Ulan cigit bolmaz, cıgılıp burnun urmasa” degen zaman kelibmi turadı!?
* * *
УЛАN ДЖИГИТ БОЛМАЗ, ДЖЫГЪЫЛЫБ БУРНУН УРМАСА
Kъууатланы Метин Гючлю
Арт джыллада джаш тёлюбюз тамырларын излей, терен сагъышлагъа кетгендиле. Къарачайлы болгъанны къуру да харс бла теpсеу болмагъанын сезгенча кёрюнедиле. Тау тилге ес бёлюб, багъалатыp юренирге сёлеширге излегенлери ачык кёрюнеди. Уллу адамларына соруула соруб китабла окъуб, тарихибизни адамларыны, алгъын джашагъан джерлерибизни суратларына къараб бирбирлерине хаpар айтыб кюрешедиле. Уллуланы джанында сёлешген сагъатда “Алкын тилибиз алай тау тилге бурулуб къалалмайды” дей джунчугъан да етедиле. Алай болсада еригиб койуб олтурмай къадалыб кюрешгенлери барыбызны да уллу къууанчыды. Миллетибизни кесини излей не болуp не болмагъанын юренирге дыгъалас етгенлери джюреклерибизни кёллендирирчады. Насыбсызлык, насыбы болгъан миллетибизни бир джерде джашаргъа коймай саулай дуниягъа чачханды. Адам саны да аз болуб башха миллетлени ичинде джашаргъа зорланыp, сынамагъан кыйынлыгъы да къалмагъанды. Ол себеpтен миллетибизге бек кыйынды тилни тутхан, адетни джашатхан кюлтюрню коруулагъан.
Ата джуртдан чачылгъанлы джюз джылдан артык болады анча джылны адетни, намысны, тилни унутмай, къурутмай ма бу кюнлеге джетдик, ол бизге уллу къууанчды. Алай болса да арт джыллада дунияда тюрленюу асыры кёбден кёб бола барады. Къайда болсада тёлеусиз джашау джокду. Дуния малгъа есибизни бёлсек да аны бла биргелей тилибизни адетибизни кюлтюрюбюзню джюрютюрге тыйгъыч джокду. Бютеу дуниягъа чачылыб тургъан чууутлу (Яхуди) миллет бирбир сыйларын кёлтюрюб бирбирлерине болушлук етиp ишлегенде етиp байда болуб бир джерге джыйылыр муратла етиб миллет болуб джашайдыла. Кюреше кюреше барсаñ не да бола барады.
Бирбирибизни ташада сёкгенни, бирбирбизни артындан аллындан бедиш етгенни койуб алгъын замандача бир миллет болгъаныбызны айны тилни сёлешгенибизни айны Аллахха айны pайгъамбаргъа ийнангъаныбызны айны тойлада теpсеб айны тойлада ежюу етгенибизни айны хычынланы ашаб айны айранланы ичгенлерибизни есге тюшюрюб бибирибизге джылы кёзле къарасак Къарачайны аты бютеу дуниягъа айтыллык болур еди.
Ата джуртдан кёчюб келген ата-бабаларыбызны заманында елибизни, адамларыбызны, аты да, джашауу да, адети намысы да, Анкъара шахаргъа дери айтылыб, Башбакъанла, ДЖумхурбашкъанла, адамларыбызны да, елбизни да, аты бла таныб, уллу шохлук джюрютюб, бирбирлерин тансыклай джашагъандыла. Кёзюуюне бирбирлерине бара келе тургъандыла. Бу затла суратлада белгили болуб турадыла.
Ендиледе, нек былай болгъанды; адамларыбызны, елибизни былай багъалатыp, Къаукъаздан келген кюнюбюзден бери миллетибизге сый бериб, джер да бериб, юйле да ишлеб ачха бла да болушлук етиб кеслерин нек кыйнаб кюрешгендиле деб сагъыш етеме да; кертиси да алай болургъа керекди дейме. Ата-бабаларыбыз кеслери болуб чашагъан едиле. Ала, Къарачайны адети намысы бла таза джюрекле болуб кеслерине берилген джерлени ана джурт етиб Тюрк кралгъа даулашгъан душмаññа, джаугъа, аскер болуб урушха къазауатха мычымай чаpхандыла. Кёб гъазиле, кёб шехитле бергендиле. Биринчи дюня урушда аскерден сора, атны, арбаны, кийимни (ложистикни) тёгерек елледен ем кёбюню ата-бабаларыбыз бергендиле. Была белгили джазылыб тургъан затладыла.
Тюзлюкден башха затха кеслерин хорлатмай бирбирлерине къаты джабышыб джашагъандыла. Аны бла сый табыб, джер тутуp, джурт етиб, мал джыйыб, бай болуб да айтылгъан едиле. Сыйлы Аллах джатхан джерлерин джандет етсин.
Биз аладан туугъанла болуб не етебиз, къалай джашайбыз. Аланы бизге койуб кетген аманатларын къалай саклайбыз ?
Саклайбыз мы !?
Барын да джоя мы турабыз ?
Огесе, “Улан джигит болмаз, джыгъылыp бурнун урмаса” деген заман келибми турады!?